Jakie są koncepcje stresu w psychologii? Część pierwsza.

Przed Tobą pierwszy wpis z mojego nowego cyklu #psychologia stresu. Postanowiłam się podzielić informacjami, które pozwalają spojrzeć na stres inaczej, nie tylko przez pryzmat emocji, bo z naukowego punktu widzenia. Mam nadzieję, że ta perspektywa okaże się dla Ciebie ciekawa i pomocna w lepszym poznaniu siebie

Co to jest stres?

Stres najprościej można zdefiniować jako reakcję organizmu w odpowiedzi na wydarzenia, które zakłócają jego równowagę, obciążają lub przekraczają nasze zdolności do skutecznego poradzenia sobie. Wspomniane wydarzenia zakłócające określamy jako stresory.

Stresowi przypisuje się ważną rolę w powstawaniu wielu różnorodnych zaburzeń funkcjonowania psychologicznego. Jeśli ma on charakter przewlekły i intensywny, wtedy przyczynia się do powstania nerwic, stanów depresyjnych oraz chorób psychosomatycznych.

Z drugiej strony, życie bez stresu nie jest możliwe. Jest on procesem mobilizacji organizmu do walki, umożliwia przystosowanie się, opanowanie wymagań rzeczywistości, jest szansą rozwoju człowieka.

Stres jest jednym z bardziej popularnych tematów w psychologii. Liczba prac teoretycznych oraz badań empirycznych stresu stale rośnie, bo uczeni od lat badają jego wpływ na życie i zdrowie człowieka. W ostatnim okresie (pandemia, izolacja społeczna, niepewność) obserwuje się wzrost zainteresowania tym problemem. Aktualne koncepcje stresu główny nacisk kładą nie na jego przyczyny, lecz na sposoby radzenia sobie z nim, które mogą być bardziej lub mniej adaptacyjne.

Koncepcje stresu w psychologii: Hans Selye

Najbardziej popularna koncepcja, autorstwa Hansa Selyego (z roku 1977), ujmuje stres jako zespół niespecyficznych zmian fizjologicznych powstających w organizmie na skutek działania bodźców awersyjnych.

Zmiany te zostały określone mianem ogólnego zespołu adaptacyjnego (General Adaptation Syndrom — GAS). Selye zauważył, że różnorodne bodźce awersyjne wywoływały w organizmie zawsze te same zmiany. W obrębie ogólnego zespołu adaptacyjnego wyodrębnił występujące po sobie fazy:

Stadium reakcji alarmowej — rozpoczyna się od fazy szoku, w której organizm kontaktuje się ze szkodliwym bodźcem. Obok zmian specyficznych (np. oparzenie, zranienie) występują również zmiany niespecyficzne (takie same, mimo różnych czynników szkodliwych — spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała). Ze względu na pojawienie się tych zmian następuje mobilizacja organizmu, w celu stawienia czoła stresowi (wzrost ciśnienia krwi, podwyższenie temperatury).

Stadium odporności. W stadium tym organizm mobilizuje wszystkie dostępne siły do walki ze stresorem, próbuje radzić sobie z nim. Jednocześnie (ze względu na ogólną mobilizację) gorzej znosi inne bodźce, które w normalnym stanie nie mają dla niego szkodliwego działania.

Stadium wyczerpania. Jeśli szkodliwe bodźce działają nadal, następuje rozregulowanie funkcji organizmu i spadek zdolności obronnych. Organizm jest pobudzony, ale nie zwalcza już stresora. W skrajnym przypadku może dojść do śmierci. Wyczerpanie spowodowane jest zbyt długo działającym stresowym bodźcem lub zbyt częstym pojawianiem się szkodliwego bodźca.

Tak więc stres według Selyego jest reakcją na szkodliwe bodźce, opisaną głównie w kategoriach fizjologicznych. Zasługą Selyego jest również wprowadzenie rozróżnienia stresu na eustres i distres (przyrostek eu oznacza po grecku dobry, di — zły).

Aktywność pod wpływem eustresu dodatnio wpływa na motywacje, jest konstruktywna, może prowadzić do poprawy subiektywnej jakości życia.

Distres ma charakter szkodliwy, osłabiający, nadmierny. Zauważyć należy, że to właśnie distres jest potocznie utożsamiany z pojęciem stresu.

Mam nadzieję, że ten wpis zainteresował Cię na tyle, że z przyjemnością sięgniesz po następny, który będzie kontynuacją tej tematyki. Jeżeli chcesz się podzielić jakąś refleksją po przeczytaniu, to nie wahaj się napisać na adres e-mailowy kontakt@bozenadudek.com – będzie mi bardzo miło 🙂